De Joodse elfstedenroute is een initiatief om bekendheid te geven aan joods erfgoed in de provincie Noord-Holland. In deze opzet is Amsterdam bewust buiten schot gelaten: over het joodse leven in deze stad is immers ruimschoots informatie beschikbaar. Naast te bezichtigen objecten worden in het boekje enkele joodse rituele voorwerpen toegelicht. De tekst is zowel in het Nederlands als in het Engels opgesteld zodat ook buitenlandse toeristen hiervan gebruik kunnen maken.
De route is in principe bedoeld om met de auto te worden afgelegd. Per gemeente zijn een duidelijke plattegrond en routebeschrijving opgenomen. Wanneer bepaalde delen te voet worden afgelegd kan verwarring ontstaan omdat de beschrijving de autoroute blijft volgen.
Het is mogelijk de hele route in één dag te volbrengen. De uitleg per gemeente is daarvoor beknopt gehouden. Voor additionele informatie is achter in het boekje een korte bibliografie opgenomen. Uit eigen ondervinding kan ik zeggen dat het nauwelijks doenlijk is de tocht in één dag af te leggen. Hemelsbreed wordt 250 kilometer afgelegd. Het bezoeken van elf locaties met synagogen, begraafplaatsen, oorlogsmonumenten en overige bezienswaardigheden vergt daarnaast nog de nodige tijd en energie. Naar mijn mening had de informatie per gemeente juist wat uitgebreider gekund. Daarmee wordt het idee om de elf steden, gelijk de Friese elfstedentocht, in één dag aan te doen onhaalbaar.
De informatie die wordt gegeven bedraagt per gemeente enkele pagina's. Een korte historie van de joodse gemeenschap wordt gegeven, evenals een beschrijving van de te bezichtigen objecten. Enkele malen is de bron van de informatie wel heel duidelijk na te trekken wanneer, bijvoorbeeld in het standaardwerk Joods Nederland van J. Stoutenbeek en P. Vigeveno, nagenoeg woordelijk dezelfde informatie wordt gegeven.
De plaatsen waar de route langs voert zijn indrukwekkend. Opvallend is dat vrijwel elke gemeente een bescheiden ruimte heeft toegekend voor een joodse begraafplaats. Deze liggen verscholen op sfeervolle plekken in de stad. Verschillende worden nog gebruikt door families die oorspronkelijk uit deze gemeenten afkomstig zijn. De grafzerken vertellen het verhaal van de personen en geslachten die hier eertijds verbleven. Het is jammer dat het boekje daar weinig aandacht aan besteed. In Monnikendam zou bijvoorbeeld verwezen kunnen worden naar de joodse schilder Martin Monnickendam (1874-1943) wiens voorouders hier ter ruste zijn gelegd.
De beschrijving van het joodse erfgoed in Noord-Holland zou gecompleteerd kunnen worden door te verwijzingen naar plaatsen met joodse historie die net van de route afliggen. Zo kan in de Wieringermeer worden gewezen op het Joods Werkdorp dat van 1934 tot 1941 was gevestigd nabij Nieuwesluis. De oorlog heeft een abrupt einde gemaakt aan deze zionistische landbouwschool. In 1946 is het project op kleinere schaal voortgezet in 's Graveland. Deze boerderij is nog te bezichtigen. In een volgende uitgave van de 'Joodse elfstedenroute' kunnen dit soort aanvullingen een tocht door Noord-Holland nog fascinerender maken.