Zeilen door de eeuwen
Duizend zeilschepen in beeld
László Veres, Richard Woodman
€ 69.5
isbn/issn: 90-5194-217-0

Zeilen door de eeuwen

(recensie: Jur Kingma)

Dit boek is ontstaan uit de hobby van de Hongaarse technisch tekenaar László Veres die voor zijn broodwinning technische en medische illustraties maakt. Hij leverde een groot aantal tekeningen van zeilschepen in bij de Engelse maritieme uitgever Chatham Publishing. De uitgever vroeg aan kapitein Richard Woodman de tekeningen te ordenen en ze van bijschriften te voorzien. Woodman heeft een lange loopbaan achter de rug bij de Engelse koopvaardij, marine en Trinity House, de organisatie die de Engelse kustwateren beveiligt met boeien, bakens en vuurtorens. Bovendien heeft hij een groot aantal maritieme historische romans geschreven evenals een aantal boeken over maritieme historie. Informatie hierover is te vinden op zijn eigen . Woodman wees ook op lacunes in de verzameling en Veres breidde de collectie uit. Zo leidde het project tot duizend tekeningen van zeilschepen uit zestig eeuwen.

Het boek is een chronologische encyclopedie van zeilschepen. De tekeningen zijn grotendeels op dezelfde schaal. Het zijn lijntekeningen van zij-aanzichten; later worden ook rompvormen getekend. Naar mate de eeuwen verstrijken worden de schepen groter en daarom de schaal van de afbeelding groter. Soms is voor een andere schaalgrootte gekozen om details te laten zien. Per afbeelding wordt een bibliografische verantwoording gegeven. Er worden veel en verschillende bronnen gebruikt zoals archeologische verslagen, iconografie en talloze monografieën. De strenge methodologie van de lijntekeningen wordt afgewisseld met veelkleurige reconstructietekeningen in zij-voor of zij-achter aanzicht, vogelperspectief of visperspectief. Hier komt het talent van Veres als illustrator goed tot uiting. Elk hoofdstuk wordt ingeleid met een korte inleiding.

Het boek heeft ook merkwaardige kanten. De tekenaar heeft in de loop der jaren veel maritieme litteratuur verzameld. Het grootste gedeelte van de gebruikte literatuur is echter ouder dan twintig jaar. De bibliografie kent behalve veel Hongaarse werken ook Engelse, Duitse, Franse en Nederlandse publicaties. Het is daarom onvermijdelijk dat er in het vertaaltraject Nederlands-Hongaars-Engels-Nederlands merkwaardige fouten insluipen. Zo staat op pagina 72 de term 'Hollandse patache' bij een schip dat zeer duidelijk lijkt op het VOC-jacht Duyfken, wiens Australische replica dit jaar Nederland heeft aangedaan.

Het boek begint met tekeningen van primitieve vlotten en kano's maar komt al snel met een uitvoerige serie over de maritieme wereld van het Midden-Oosten. Via de Romeinen en de Vikingen komt men uit bij de Middeleeuwen. De Hollandse en Engelse zeemachten van de zeventiende eeuw krijgen grote aandacht. Veel tekeningen tonen de schepen uit de negentiende eeuw toen de ontwikkeling van het zeilschip door concurrentie met het stoomschip en door de beschikbaarheid van ijzeren spanten tot een hoogtepunt kwam. Er is een grote verzameling zeilschepen van niet-Westerse volkeren zoals dhows, jonken en sampans. Ook speciale vaartuigen, zoals de Hollandse scheepskamelen, worden afgebeeld. Vissersschepen en plezierjachten en onderzoeksschepen krijgen de nodige aandacht en het boek eindigt met zeilende opleidingsschepen en moderne zeilende cruiseschepen.

Ik heb grote bewondering voor de tekenaar en de schrijver maar het is wel wat veel. Het grote samenvattende verhaal ontbreekt. Dat wil niet zeggen dat dit geen belangrijk boek is. Het is het eerste internationale encyclopedische werk over de zeilvaart sinds Het Schip van Bjorn Landstrom, zo'n dertig jaar geleden. Ook dat boek is in vele talen vertaald. Zeilen door de eeuwen is niet alleen een koffietafelboek maar nuttig als naslagwerk voor historici die niet thuis zijn in maritieme geschiedenis en die bij hun onderzoek met onbekende scheepstypen worden geconfronteerd. Ik denk dat dit mooie kijkboek vooral een prima naslagwerk is voor de grote groep liefhebbers van maritiem erfgoed die door manifestaties als Sail Amsterdam worden geconfronteerd met de vele variaties in zeilschepen. Ook vele watersporters zullen plezier hebben van dit boek. Voor de lezers van maritieme historische romans, bijvoorbeeld die van Patrick O'Brien, is dit boek onmisbaar.