De Beeldenstorm
H. Kaptein
96 pp, € 9.3
isbn/issn: 90 6550 459 1

De Beeldenstorm

(recensie: Saskia Wubbolts-de Boer)

De serie Verloren Verleden wordt sinds enkele jaren uitgegeven door de uitgeverij Verloren. De ondertitel "Gedenkwaardige momenten en figuren uit de vaderlandse geschiedenis" verraadt wat de gemeenschappelijke factor van de onderwerpen vormt. De reeks staat garant voor vlot geschreven, zeer informatieve boekjes. Onderwerpen als Mata Hari, Brugman en de Slag bij Nieuwpoort hebben allemaal al geschitterd in deze serie. De keuze van de Beeldenstorm als het onderwerp van boek 18 past goed bij de andere delen van de reeks. De gewelduitbarsting van 1566 heeft een belangrijke stempel gedrukt op de geschiedenis van dit land. Daarnaast is het één van die gebeurtenissen die bij veel mensen een herinnering oproept. De naam is natuurlijk pakkend en veel mensen kennen van hun schooljaren nog wel de afbeeldingen van mensen die in blinde woede kerken en beelden vernielen.

Een goede insteek van dit boek is dat het ook daadwerkelijk ingaat op deze beeldvorming van de Beeldenstorm. Kaptein vraagt zich af waarom het begin van de Opstand altijd zo'n slechte pers heeft gehad. Hij besluit het boek met een overzicht van de geschiedenis van deze beeldvorming. De meeste historici vonden de vernielingen en uitbarstingen van geweld vooral verwerpelijk. Zowel calvinisten als katholieken schaamden zich voor dit deel van de vaderlandse geschiedenis. In een natie die zoekt naar eenheid krijgt een gebeurtenis waarbij de ene bevolkingsgroep de andere aanvalt maar een kleine plaats. Kaptein vermeldt dan ook dat "dit gevoel voor schaamte over de Beeldenstorm heeft geleid tot een opvallend geringe productie van wetenschappelijke studies over dit onderwerp" (p. 83). Het is een interessante afsluiting van het boek. Het is wel jammer dat Kaptein zich niet uitlaat over wat hij van deze beeldvorming vindt: is de slechte pers naar zijn mening geheel of gedeeltelijk niet terecht?

De rest van het boek is misschien het antwoord op de vraag hoe Kaptein zelf over de Beeldenstorm denkt. In vier hoofdstukken vertelt de auteur uitgebreid over de gebeurtenis. Niet alleen de daadwerkelijke vernielingen worden verhaald maar ook de oorzaken van de uitbarsting in 1566. Er is aandacht voor de moeilijke politieke situatie met een koning die geen aandacht heeft voor zijn volk. De godsdiensttwist komt ook helder naar voren. Kaptein, die docent geschiedenis aan de Educatieve Faculteit Amsterdam is, weet hoe hij de lezer moet boeien. Er spreekt duidelijk enthousiasme voor dit onderwerp uit het boek. De vele anecdotes maken het verhaal bovendien makkelijk leesbaar. Het feit dat de Beeldenstorm nooit veel echte aandacht kreeg van de geschiedschrijving heeft Kaptein voor een deel opgelost. Met De Beeldenstorm is er nu een uitgebreid en zeer informatief boek op de markt verschenen. Het is met name geschikt voor lezers die zonder veel historische achtergrondkennis een eerste indruk willen opdoen van de geschiedenis van de Opstand. Mogelijke grootgebruikers zijn docenten geschiedenis (in verband met de vele anecdotes) en hun leerlingen. Ook mensen die graag eens iets lezen over de vaderlandse geschiedenis zouden dit boek niet moeten overslaan.

Een echt wetenschappelijk boek is De Beeldenstorm niet. Kaptein voegt geen eigen zienswijze toe aan het onderzoek naar de gebeurtenis. De lezer krijgt geen nieuwe inzichten maar een mooi overzicht van de bekende feiten en meningen. Achterin staat een uitgebreide literatuurlijst met zeer veel goede naslagwerken over de Nederlandse Opstand. Voor dit boek zijn geen originele bronnen gebruikt. Wel zijn er veel afbeeldingen toegevoegd om het verhaal te illustreren. Prettig is dat hierbij goed staat vermeld vanwaar ze afkomstig zijn. De gravures, schilderijen en voorwerpen verdienen zeker ook de aandacht van de lezer.