Ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Beatrix riepen de provinciebesturen van Noord- en Zuid-Holland in 2005 de maand november uit tot ‘Hollandmaand’. In het kader daarvan is onder meer dit boek over de geschiedenis van het gewest Holland gepubliceerd. Het is een prachtig boek geworden: een mooie band, voortreffelijk drukwerk en rijkelijk voorzien van zeer fraaie illustraties, zowel in kleur als zwart/wit. De keuze van het beeldmateriaal verdient alle lof: waar mogelijk zijn afbeeldingen gekozen die men zelden of nooit in een soortgelijk werk aantreft.
De auteurs, Eelco Beukers en Thimo de Nijs, bekend van de vierdelige Geschiedenis van Holland, tonen ook nu weer dat zij greep op de stof hebben. Dat blijkt allereerst uit de opbouw van het boek. Ieder hoofdstuk begint met een heel kort, maar interessant verhaal, waarin een specifieke gebeurtenis uit één Hollandse plaats centraal staat. Welhaast terloops stappen de schrijvers vervolgens over op een meer generaliserende beschouwing, en dan blijkt dat het verhaal exemplarisch is voor een van de veranderingen die in de loop der eeuwen in Holland zijn opgetreden. Elk hoofdstuk telt precies tweeënhalve pagina tekst plus twee pagina’s met illustraties. Intussen verschaffen zij de lezer ook nog een schat aan informatie over de geschiedenis van Holland, van het ontginnen van het veen in de middeleeuwen tot de rellen rond de inhuldiging van koningin Beatrix in 1980. Maar nergens krijgt de lezer het gevoel dat het boek is volgepropt met weetjes. Bovendien hanteren de schrijvers een heldere stijl. Kortom: een kostelijk boek voor een brede lezerskring.
Wat was nu het ‘bijzondere’ van Holland? Vanzelfsprekend wijzen de auteurs op de strijd tegen het water, de polders, de tolerantie (en haar grenzen) en op de belangrijke rol die zeevaart en handel speelden. Maar zij benadrukken dat er meer was. Beuker en De Nijs zijn van mening dat de uniciteit van de Hollandse geschiedenis zich niet in een paar trefwoorden laat samenvatten. Vandaar dat zij getracht hebben de vele facetten van dat bijzondere te vatten in 25 verhalen.
Het essay van Jan Blokker, getiteld: ‘Holland, een stad van Wormer tot Brielle’ (pp.132-148), is een juweeltje! Hier kan, helaas, alleen maar het dorre geraamte ervan worden geschetst. Blokker tracht ‘het bijzondere van Holland’ wèl in één begrip te vangen. Hij beschouwt de stedelijkheid van Holland als grondslag van zijn uniciteit. Zo zijn onder andere de eeuwige veranderingslust, het maakbaarheidsgeloof, de opgewondenheid en radicaliteit waarmee veranderingen werden doorgezet, goeddeels te verklaren uit het stedelijke karakter van de Hollandse samenleving. ‘Het bijzondere van de provincie Holland is dat ze zich al sinds jaar en dag gedraagt als een stad, dat ze voortdurend in beweging blijft, dus verandert, dat ze daarom ook haar geheugen en haar ongrijpbare ‘identiteit’ voor beter geeft, dat ze zich meer van de wereld dan van het koninkrijk voelt, dat ze anders gezegd eerder kosmopolitisch dan provinciaal is’, concludeert Jan Blokker (p.148).
Han C. Vrielink