Deze uitgave is een bronnenpublicatie. Het boek valt uiteen in drie delen. Enkele inleidende artikelen geven een algemeen historisch overzicht onder de titel ‘De geschiedenis van Overlangbroek’ en vervolgens een inleiding op de familie De Cruijf, die als grondbezitters en boeren een belangrijke rol speelde in de kleine gemeenschap van Overlangbroek, een dorp in het zuidoosten van de provincie Utrecht.

Vervolgens wordt op basis van vele archiefbronnen een overzicht geboden van het grondgebruik en –bezit, waarbij eigendommen en ligging van percelen aan de orde komen. Ook wordt van de belangrijkste huizen en boerderijen de bezitsgeschiedenis weergegeven, waarbij veel archiefgegevens worden vermeld. Het laatste deel bestaat uit de genealogie van de uitgebreide familie De Cruijff, waarbij ook van iedere persoon bij elke gelegenheid dat hij of zij in de archiefbronnen voorkomt, kond wordt gedaan. Met name is daarbij gezocht in de archivalia die berusten in het Streekarchivariaat Utrechtse Heuvelrug Kromme Rijngebied en Het Utrechts Archief. Het boek sluit af met een aantal bijlagen met vooral belastinggegevens.

In het midden is een serie kaarten opgenomen, die in kleur het verschuivend grondbezit tussen 1536 en 1832 weerspiegelen. Dit boek moet gebaseerd zijn op jarenlang verzamelen van gegevens. Als zodanig is het een levenswerk.

Er is echter ook iets wat bevreemdt. Meer bronnen over dit gebied zullen nauwelijks nog boven water komen. Dit is dus alle informatie die een onderzoeker kan verwachten te vinden. Waarom is die informatie niet direct gebruikt om ‘het’ verhaal van Overlangbroek te vertellen? Waarom het slechts ‘op de kaart’ gezet en niet uit de doeken gedaan? Het op de kaart zetten leek me aanvankelijk te slaan op de historisch-geografische invalshoek. Alle huizen en percelen zijn nu tenslotte uitgezocht, wat betreft gebruik, ligging en eigendom. Maar misschien moet de titel wel worden opgevat als: alle informatie die er is, is op kaarten gezet en vervolgens in boekvorm gepubliceerd. Voor het zoeken in deze enorme brij van gegevens is een cd-rom toegevoegd. Nu kan het echte werk beginnen.

Want wat betekenen deze gegevens? Welk beeld rijst op als deze informatie wordt geordend en geanalyseerd? Dat helaas laat de auteur over aan anderen. De inleidende artikelen zijn te weinig gestructureerd en te kort om een goed beeld te geven. De eerste inleiding beperkt zich vooral tot wat voorvallen uit de 17^de en 18^de eeuw. Lange lijnen en ontwikkelingen worden er nauwelijks in geschetst. De beschrijvingen van de bebouwing blijven incidenteel. Er worden veel gegevens op een rij gezet maar geen conclusies getrokken of verbanden gelegd.

De keuze voor de familie De Cruijff wordt ook niet goed onderbouwd. De auteur geeft in de inleiding aan dat ze eeuwenlang verschillende bestuursfuncties in Overlangbroek hebben vervuld. Daarmee valt ‘hun’ geschiedenis samen met die van het dorp. Maar nergens wordt aangegeven of dat ook voor andere families geldt. Is het verhaal van deze familie werkelijk karakteristiek voor Overlangbroek en haar andere bewoners? Daartoe zouden we immers de geschiedenis van het dorp uitgebreid beschreven moeten zien, om dan de geschiedenis van de familie er naast te kunnen leggen. Of speelde misschien een familieband tussen de auteur en de De Cruijffs een rol?

Het is een prachtig uitgegeven en waarschijnlijk zo goed als complete bronnenuitgave. De vraag is echter of iemand op basis hiervan het aan zal durven, het verhaal van Overlangbroek te schrijven. Het is echt enorm jammer dat de auteur die stap niet heeft gezet. Wie weet, volgt dat nog. Met al deze gegevens moet dat lukken.

Drs.Fred Vogelzang

Trefwoorden:

Nederland, Nieuwe tijd, Overlangbroek, Genealogie, Geografie, Kartografie