Deze publicatie handelt over de vraag waarom in Twente, in vergelijking met het landelijk gemiddelde, relatief veel joden de Tweede Wereldoorlog hebben overleefd. Een opmerkelijk gegeven, gelet op het hoge percentage NSB-stemmers dat de regio heeft gekend.
Het boek is een bewerkte versie van een doctoraalscriptie. De behandeling van de probleemstelling gebeurt strikt methodisch en is daardoor niet heel toegankelijk. Er worden weinig persoonlijke verhalen gebruikt om de veronderstellingen toe te lichten. Erg jammer is de magere behandeling van het religieuze pioniershuis ‘Haimer’s Esch’ in Twekkelo. De lotgevallen van de 55 pioniers zouden veel over de overlevingskansen van joden in Twente en de bereidheid tot collaboratie of verzet van de lokale bevolking kunnen verduidelijken. Uitzondering op de vluchtige bespreking van joodse instellingen betreft de Joodse Raad van Enschede. En met recht. In Enschede heeft de Joodse Raad een actieve rol gespeeld in het heimelijk aanmoedigen en faciliteren van verzet.
Samen met enkele andere boeken die onlangs over de regionale verschillen in overlevingskansen tijdens de Tweede Wereldoorlog* zijn verschenen, biedt De Twentse paradox enige toelichting op omstandigheden die van invloed zijn geweest op individueel en institutioneel handelen. De lotgevallen van de joodse bevolking van Hengelo en Enschede blijven in dit boek echter beperkt tot enkele algemene constateringen.
* Zoals: M. Croes en P. Tammes, Gif laten wij niet voortbestaan. Een onderzoek naar de overlevingskansen van joden in Nederlandse gemeenten 1940-1945, Amsterdam 2004
D.M. Metz