Kort na de Nederlandse burgerlijke gelijkstelling in 1796 vond binnen de joodse gemeenschap in Amsterdam een ideologische splitsing plaats. Een kleine vooruitstrevende groep richtte een nieuwe gemeente, de Naye Kille, op patriottische grondslag op. Deze nieuwe gemeente zette zich af tegen de verouderde en ondemocratische liturgische en bestuurlijke structuren van de Alte Kille, de oude gemeente.
In de zomer van 1797 verscheen de eerste van een reeks gedrukte pamfletten waarin het beleid van de oude gemeente ter discussie werd gesteld. De teksten waren geschreven in een Nederlandse variant van het Jiddisch en hadden de vorm van discussies. De pamflettenreeks werd bekend onder de naam Diskursn.
Historicus Joseph Michman ontdekte de pamfletten. Samen met Marion Aptroot, specialiste op het gebied van het Nederlands-Jiddisch, zijn de teksten vertaald en gebundeld. Vrijwel de gehele Jiddische tekst met Engelse vertaling is in de publicatie opgenomen. Een korte verklarende inleiding geeft inzicht in de omstandigheden waaronder de Diskursn zijn ontstaan.
De Diskursn geven een fascinerend beeld van de weerslag die de Franse Revolutie op de Nederlandse samenleving en in het bijzonder op joods Amsterdam had. Het gebruik van discoursen als communicatievorm was in joodse kring ongebruikelijk. Daarnaast was het Nederlands-Jiddisch een straattaal die slechts beperkt op schrift is gesteld. De pamfletten in dialoogvorm geven een unieke kijk in het dagelijkse leven in de Amsterdamse jodenhoek, waarbij vooral veel gemeentepolitiek over de tong gaat.
Drie personages vormen de basis van de Diskursn. Anshel Hollander is overtuigd lid van de Naye Kille. Zijn tegenhanger is Gumpel Shpanyer, lid van de Alte Kille. Omdat Gumpel niet bijzonder slim is, moeten alle kritische uitlatingen van Anshel hem met veel nadruk worden uitgelegd. Het derde personage, Yankev Frantsman, is aan geen enkele gemeente verbonden. Hij is een man van de wereld en, zoals zijn naam al aangeeft, hij heeft veel contacten onder patriotten en Fransen. Telkens wanneer de discussie tussen de eerste twee spaak loopt, komt Yankev met wereldwijze argumenten die steevast in het voordeel van de nieuwe gemeente spreken. Naast fictieve personages worden ook werkelijke personen uit de twee gemeenten opgevoerd die mee discussiëren of het onderwerp van kritiek vormen.
De pamfletten vonden aan het eind van de achttiende eeuw gretig aftrek bij de Amsterdamse joodse bevolking. Na twaalf wekelijkse edities barstte de pennenstrijd in volle hevigheid los. Er verscheen namelijk een pamflet waarin dezelfde personages figureerden, maar waarin de rollen waren omgedraaid. Als reactie op de eerdere pamfletten was de oude gemeente begonnen met een eigen uitgave waarin de nieuwe gemeente het moest ontgelden. Gedurende drie maanden verschenen wekelijks pamfletten van beide gemeenten. De wederzijdse verwijten en beschimpingen werden steeds grover en persoonlijker.
Op de achtergrond van de Diskursn speelden de eerste nationale verkiezingen voor de Algemene Vergadering waaraan joden deelnamen. De twee joodse kandidaten H.L. Bromet en H. de H. Lemon waren radicale patriotten en lid van de nieuwe gemeente. Kort na de verkiezingsoverwinning van de patriotten nam de radicale factie het heft in handen en werd een radicaal bestuur ingesteld. Bromet en De Lemon kregen belangrijke bestuursposities. Ondanks de verkondigde scheiding van kerk en staat dwongen zij de Alte Kille tot hervorming. Als eerste maatregel werd het synagogale bestuur van de oude gemeente geroyeerd. Lang heeft dit niet geduurd. De Algemene Vergadering werd spoedig door gematigde parlementariërs ontbonden en excessieve maatregelen werden teruggedraaid.
Na de plotselinge ontkrachting van het radicale patriottisme werden ook de Diskursn beëindigd. Tot besluit van dit stormachtige relaas is het frappant te weten dat de onrust in de joodse gemeenschap enkele jaren later door niemand minder dan Lodewijk Napoleon werd beslecht. Hij liet de hele joodse organisatiestructuur naar Frans voorbeeld hervormen. De Naye Kille verloor hiermee definitief zijn bestaansrecht.
In Storm in the community wordt een fascinerende geschiedenis ontsloten. Het gaat hier niet om een historische roman, maar om een vertelling uit de eerste hand, waarbij fictie en werkelijkheid naast elkaar worden opgevoerd. Een waar genot voor historici, liefhebbers van de Jiddische taal en de geïnteresseerde lezer op zoek naar een buitengewoon, waar gebeurd verhaal.
Daniël M. Metz