Een van de vele publicaties in 2007 over Neerlands trots Michiel de Ruyter is geschreven door Veronica Frenks. In een overzichtelijk opgebouwd boek geeft zij een beeld van de wereld waarin Michiel de Ruyter geleefd heeft.
In het eerste deel van het boek wordt de economische situatie van de provincie Zeeland en in het bijzonder de stad Vlissingen besproken. Een persoon is niet goed te beschrijven zonder een duidelijk beeld van de wereld waarin hij leefde. Zeeland was een opkomend gewest in de zeventiende eeuw, een provincie waar de zeehavens groeiden en de koopvaardij duidelijk in ontwikkeling was. Binnen dit geheel is uiteraard speciale aandacht voor de stad waar De Ruyter is geboren en een deel van zijn werkende leven heeft doorgebracht: Vlissingen. Van groot belang is de ligging van de stad: zowel aan de rivier de Schelde als aan de Noordzee. In deze stad waar zeevaart een belangrijke rol speelde, is de toekomst van De Ruyter voor een groot deel bepaald. De Ruyter zal als kleine jongen zeker zijn beïnvloed door de verhalen en de bedrijvigheid in de stad die te maken hadden met de scheepvaart. In dit deel van het boek worden de belangrijkste takken van de scheepvaart besproken. Zo is er de walvisvaart en de haringvaart. Maar ook de koopvaardijschepen van de Admiraliteiten waren van groot belang voor de opkomst en ontwikkeling van Zeeland. Daarnaast droegen een rijk achterland met welvarende veeteelt en akkerbouw bij aan de welvaart van de gehele provincie en in het bijzonder van Vlissingen.
In het tweede deel van het boek wordt aandacht besteed aan de wereld waarin De Ruyter leefde in een breder perspectief. Van groot belang was de belangstelling die men in de zeventiende eeuw had voor de natuur en de wereld in zijn geheel. Door handels- en verkenningsreizen naar streken en gebieden waar nog nooit eerder een West-Europeaan was geweest groeide de belangstelling voor de natuur. Vreemde diersoorten en inheemse planten en vruchten prikkelde de zinnen van de Nederlanders en stimuleerde tevens de wetenschap. In de navigatie op schepen werd men steeds vaardiger in het werken met navigatie-instrumenten. Het ‘lezen’ van sterren werd een steeds belangrijker middel om de positie van een schip te bepalen. Daarnaast hielden schippers, waaronder ook De Ruyter, uitgebreide reisjournaals bij waarin zij hun waarnemingen in beschreven. Zo schreven zij niet alleen over de gang van zaken op het schip, maar juist ook over de te volgen koers, de stromingen en winden in bepaalde streken en over het land dat aangetroffen werd. Tevens vinden we uitgebreide beschrijvingen terug van wat men aantrof aan land en op zee aan leven, zowel mensen als planten en dieren. Het maken van kaarten nam ook een vlucht. Speciaal hiervoor meerijzende tekenaars maakte gedetailleerde kaarten van de kustlijnen en indien mogelijk ook iets van wat daar achter lag, in de binnenlanden. Eenmaal terug in Nederland werden hiervan gedetailleerde, cartografische platen gemaakt die op volgende reizen weer zeer nuttig waren. Het bleef echter niet bij beschrijven. Veel schippers namen inheemse plantensoorten mee naar Nederland in de vorm van stekjes of zaden. In West-Europa en zo ook in Nederland was men uiterst nieuwsgierig naar deze nieuwe vormen van leven. De meegenomen planten waren reden tot het aanleggen van speciale botanische tuinen waar kennis kon worden vergaard over deze nieuwe vegetatie. Daarnaast werden allerhande bijzondere voorwerpen, snuisterijen en andere ‘rariteiten’ verzameld in zogenoemde rariteitenkabinetten. Al deze objecten werden door diverse kunstschilders en tekenaars gebruikt voor schilderijen, van stillevens tot stadsgezichten.
Deel drie gaat in op de heersende politieke stromingen, gevoerde propaganda en de mythevorming rondom personen in de zeventiende eeuw. Oorlogen namen een belangrijke plaats in gedurende deze eeuw. Vooral de conflicten met Engeland zijn hierbij bepalend voor de politiek in Nederland. Zeeslagen en patstellingen waren aan de orde van de dag. Tegen deze achtergrond vormde zich de mythe rondom De Ruyter. Al tijdens zijn leven werd hij als een groot man gezien en genoot hij veel respect. Toch is hij altijd ‘eenvoudig’ gebleven en heeft hij zich nooit mee laten voeren door de grootheidswaanzin en arrogantie die sommige heren van stand lieten zien. De Ruyter overlijdt uiteindelijk op 29 april 1676 in een zeeslag met de Fransen. De begrafenis van De Ruyter leek er een van een man van adel waarbij belangrijke hoogwaardigheidsbekleders aanwezig waren en zelfs de condoleances van diverse staatshoofden werden ontvangen. In dit hoofdstuk ook nog aandacht voor de nieuwsgaring en correspondentie gedurende zeeslagen. Ook diverse schilders met hun zeestukken worden besproken.
De wereld van Michiel De Ruyter is een mooi en overzichtelijk boek. Duidelijk en helder geschreven en goed te lezen. De vele illustraties maken het verhaal zichtbaar en tastbaar. Een mooi werk om te leren hoe het leven en de wereld van Michiel De Ruyter eruit zagen.
Marije Plooij