“Deze tweede herziene druk van Nederlands van Middeleeuwen tot Gouden Eeuw biedt een praktische cursus Middelnederlands en Vroegnieuwnederlands”, zo begint de tekst op de achterkant van dit boek. En dat is het ook, maar het is meer. Naast een uitgebreide uitleg hoe de oude geschriften te lezen en te begrijpen zijn, worden ook de ontwikkelingen in het Nederlandse taalgebied besproken en waar nodig met elkaar of bijvoorbeeld met het Duits vergeleken.In deze herziene uitgave wordt bovendien een aantal onderwerpen duidelijker en uitgebreider behandeld.

Het boek is opgesplitst in een deel grammatica en een deel met oude tekstfragmenten. Ten behoeve van het educatieve aspect bevatten beide delen een ruime hoeveelheid vragen en oefeningen. De bedoeling is uiteraard dat je na het bestuderen van het eerste deel de tekstfragmenten ´makkelijk´ kunt lezen.  

Het deel dat de grammatica behandelt, bevat tien hoofdstukken, elk afgesloten met een aantal vragen en oefeningen en een of twee (kranten)artikelen die tonen hoe levendig de taal is. De gebruikte termen worden steeds duidelijk uitgelegd, eventueel aan de hand van voorbeelden. Zoals gezegd, is dit boekje meer dan een droge cursus. Iedereen die geïnteresseerd is in taal in het algemeen en het Nederlands in het bijzonder zal er plezier aan hebben. Hoe overleven woorden, waarom veranderen ze en welke keuzes werden er gemaakt toen de Nederlandse taal werd gestandaardiseerd? Het is leuk om te ontdekken waar bepaalde taaleigenschappen vandaan komen. Zo is de lettercombinatie ae, die we zo af en toe nog tegen komen, bedoeld als een uitspraakaanwijzing: de e geeft aan dat het een lange a is, zoals in jaer. De combinatie werd ook met de o of de u toegepast, bijvoorbeeld in poert, al komen we die nu eigenlijk niet meer tegen.

Ook wordt er ingegaan op de overeenkomsten met het Duits, dat in de Middeleeuwen nog veel dichter bij het Nederlands lag. Zo kende het Middelnederlands, net als het huidige Duits, vier naamvallen; denk maar aan het nog altijd gebruikelijke ´Koningin der Nederlanden´ of ´´s middags´ wat komt van des middags.

Het tweede deel bestaat uit tekstfragmenten. Niet alleen degene die zich verdiept in de taal op zich komt hier aan zijn trekken: hij kan hier uitgebreid toetsen of hij de vaardigheden, opgedaan in het eerste deel, kan toepassen. Ook de literatuurliefhebber kan in dit deel zijn hart ophalen. In min of meer chronologische volgorde komen veertig tekstfragmenten aan bod, beginnend met Van den Vos Reynaerde en eindigend met Brief aan Constantijn Huygens uit de brieven van P.C. Hooft. Bekende en minder bekende fragmenten uit het Middelnederlands zoals Walewein, Karel ende Elegast en Floris ende Blanchefloer en uit het Vroegnieuwnederlands zoals de Aenleidinge van Joost van den Vondel, het Schilder-Boeck van Karel van Mander en Vijftigh lustighe historien van Dirk Volkertszoon Coornhert passeren de revue. Elk fragment wordt kort ingeleid om het in zijn context te plaatsen en afgesloten met gemiddeld twintig vragen om de tekst grondig te ontleden.

Het is Mooijaart en Van der Wal gelukt om op toegankelijke wijze het inmiddels moeilijk toegankelijke Nederlands uit de Middeleeuwen en de Gouden Eeuw toe te lichten. Toch is er een puntje van kritiek. Zoals aangegeven, wordt er veel oefening geboden, maar zoals wel vaker in dit soort zelfstudieboeken, zonder de correcte antwoorden. Hierdoor blijf je met vragen zitten, ‘Heb ik het wel goed begrepen?’ of ‘Heb ik het wel juist toegepast?’ Dat is jammer, want iedereen die een vraag beantwoordt, is tenslotte benieuwd naar de juistheid van het gegeven antwoord. Desondanks is deze ‘cursus’ een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in de taal en/of de literatuur uit deze periode.

  

Diane Spelbos

Groeneweg 112

3981 CN Bunnik

 

Trefwoorden: Nederlandse taal, Letterkunde, Middeleeuwen, Middelnederlands, Gouden Eeuw, Vroegnieuwnederlands, Vanden Vos Reynaerde, Karel ende Elegast, P.C. Hooft, Vondel