Het land van herkomst
(recensie: Paul Hendriks)
Nadia Bouras, Het Land van Herkomst, Perspectieven op verbondenheid met Marokko, 1960-2010 (Hilversum, Verloren. 2012), 384 blz., geïllustreerd, proefschrift met Engels summary, deel 3 in de reeks Historische Migratiestudies, ISBN: 978-90-9704-323-0, € 30,-
Historica Nadia Bouras promoveerde onlangs in Leiden op haar onderzoek naar de banden die migrantengroepen onderhouden met het land van herkomst. In haar boek beschrijft zij hoe en waardoor de banden van Marokkanen in Nederland veranderden. De thematiek valt in een drietal deelonderwerpen uiteen, te weten: de invloed van het overheidsbeleid van Marokko en Nederland, de zelforganisaties en hun onderlinge rivaliteit, en tot slot de migranten zelf en hun eigen visies op die verbondenheid.
Het geval wil dat dit onderwerp voor mij vertrouwd is, deels vanwege mijn eigen afstudeeronderwerp maar ook doordat ik gedurende enige tijd als ambtenaar verbonden ben geweest aan de `Directie coördinatie integratiebeleid minderheden’ van het ministerie van Binnenlandse zaken; een departement overigens dat in het register van namen en plaatsen ontbreekt. Jammer dat begeleiders en onderzoekster dit niet hebben opgemerkt, want hierdoor wordt toch een aanzienlijk deel van het Nederlandse overheidsbeleid ten aanzien van integratie gemist. De vanwege deze omissie ongenoemd gebleven minister zonder portefeuille, Roger van Boxtel ( D66), vervulde in Paars II (2002 – 2006) de post van minister van Grote Steden en Integratiebeleid. Of deze omissie cruciaal is in relatie tot de onderzoeksvraag, laat ik even in het midden, maar doordat ik persoonlijk voor deze bewindspersoon heb gewerkt, weet ik dat hij gepoogd heeft een samenhangend beleid te ontwikkelen ten aanzien van integratievraagstukken en grote steden en dat hij daarbij veel moest samenwerken met andere departementen. Vanuit de directie waren er functionele contacten met zelforganisaties, waarbij wij er ons van bewust waren dat deze organisaties weliswaar een aanspreekpunt voor de Nederlandse overheden vormden, maar dat zij niet per se de migranten als gehele groep vertegenwoordigden. Deze conclusie wordt in deze dissertatie bevestigd.
Het vernieuwende van Bouras is dat zij, in wat zij zelf een drieluik noemt, de diverse lagen met elkaar tracht te verbinden, waarbij zij gepoogd heeft de individuele migranten zelf aan het woord te laten en te zien in hoeverre hun ervaringen verschillen van, dan wel overeenkomen met, dat wat er bekend is uit overheidsrapportages en de verslagen van de diverse migrantenorganisaties. Mijn conclusie luidt dat zij er door haar aanpak in geslaagd is om zichtbaar te maken wat we al wisten: de individuele migrant voelt zich niet altijd vertegenwoordigd door de officiële organisaties en gaat vaak zijn eigen weg.
Het land van herkomst is een zeer lezenswaardig en ambitieus onderzoek, dat actueel is en een goede bijdrage kan leveren bij verder onderzoek naar migratie en integratie, maar dat ook een rol kan spelen bij de actuele debatten over beleid en integratie. Ik heb geen aanwijzing kunnen vinden of de titel verwijst naar de Nederlandse literaire klassieker van Edgar Du Perron, maar had zelf wel meteen die associatie.
Het ambitieuze zit hem bij dit boek in het veelomvattende van het drieluik, waarbij niet alleen drie lagen in Nederland onder de loep zijn genomen, maar waar ook naar de situatie in en vanuit Marokko zelf is gekeken. Bij een dergelijk omvangrijk werk kan het gebeuren dat je iets mist wat voor jezelf als onderzoekster een onbetekenend detail is: een minister zonder portefeuille op het ministerie van binnenlandse zaken.
Drs. Paul Hendriks
meesterpaul@gmail.com
Trefwoorden: Nederland, Marokko, Migratie, Nieuwste tijd, Overheidsbeleid
