Adel in opspraak
(recensie: Tessa Nagel M.A.)
Bert Koene, Adel in opspraak. De Westerholts van Hackfort in de achttiende eeuw, Hilversum, Verloren, 2014, 176 pp, illustraties in zwart wit, ISBN 978-90-8704-448-0, € 18,-
De adellijke familie van Westerholt, die in de twintigste eeuw uitgestorven is, woonde bijna vier eeuwen lang in Huis Hackfort bij Vorden in de Achterhoek. Voor de Bataafse Revolutie kende deze familie volop privileges door hun geboortestand en door de overheersende rol van adel en ridderschap in Gelderland. Bert Koene doet onderzoek naar deze familie in de achttiende eeuw. Belangrijke redenen hiervoor zijn de intrigerende karakters van de familieleden uit deze tijd en het rijke bronnenmateriaal dat zij hebben nagelaten. Volgens Koene zijn de door hem behandelde generaties ook representatief voor de maatschappelijke positionering van deze familie in de zeventiende eeuw. De focus van Koene ligt op de privé-correspondentie van de familieleden, dus niet op hun ambtelijk leven en ook niet op de gebeurtenissen die in en rond Huis Hackfort plaatsvinden.
In het boekje maken we kennis met Johan Frederik van Westerholt. Hij was getrouwd met Sophia Charlotte van Wartensleben, een dochter van een Pruisische veldheer. Samen kregen zij vier kinderen: Sophia Elisabeth, Alexandrine Charlotte, Carel Willem Alexander (met als roepnaam Willem) en tenslotte Frederik Borchard. Het huwelijk tussen Johan Frederik en Sophia Charlotte was een turbulent huwelijk, met verschillende vechtpartijen en zelfs schietpartijen, en eindigde in 1727 met een scheiding. Johan Frederik had zijn financiën niet goed op orde en liet veel schulden achter toen hij in 1751 overleed.
Zijn oudste zoon Willem was geestelijk niet goed. Het werd al snel duidelijk dat hij niet in staat zou zijn om zijn vader op te volgen als Heer van Hackfort, daarom nam zijn jongere broer Frederik deze taak op zich. Frederik bleek net zo onbetrouwbaar als zijn vader en zorgde niet veel beter voor zijn financiën. Met zijn broer Willem ging het ondertussen steeds slechter. Hij werd uiteindelijk opgesloten in een soort inrichting, waar hij uiteindelijk overleed.
De enige die de familie Westerholt nog gedeeltelijk uit de penarie wist te houden, was hun zwager Jacob Adolf baron van Heeckeren. Hij was getrouwd met Alexandrine Charlotte en leek intelligent en integer. Meerdere malen heeft hij Frederik uit de brand geholpen en hij kreeg daar vooral onbeschofte brieven of scheldkanonnades voor terug. Frederik trouwde na een turbulent liefdesleven pas op 35-jarige leeftijd met Anna Maria Dorothea van Lintelo. Na zijn dood in 1775 bleek dat zij eveneens niet met geld om kon gaan en kreeg Jacob Adolf van Heeckeren er weer een zorg bij. Daarnaast kreeg zij na de dood van Frederik nog tenminste twee kinderen, waarschijnlijk van een boerenzoon.
Dat deze familie uit intrigerende karakters bestaat, moge duidelijk zijn. Koene beschrijft de levens van de Westerholts bijna op romanachtige wijze. Soms doet hij dat zo treffend dat de lezer zich af kan vragen wat werkelijkheid is en wat door Koene is ingevuld. Zo wordt er over verschillende personen een oordeel gegeven dat voort lijkt te komen uit het inlevingsvermogen van de schrijver. Veel hiervan wordt echter wel ondersteund door het grote aantal primaire bronnen waar Koene uit put. Juist het gebruik hiervan en de verwijzingen hiernaar maakt het tot een fascinerend en zeer leesbaar boek. Wel had er een personenoverzicht of een stamboon toegevoegd kunnen worden. Er worden veel personen aangehaald met op elkaar lijkende namen, waardoor de lezer soms het overzicht kan verliezen.
Tessa Nagel M.A.
