Dick de Mildt, De rechter en de deporteurs, Hilversum, Verloren, 2018, 111 pp,, geïllustreerd. ISBN 978-90-8704-712-2, € 15,-.
In het boek De rechter en de deporteurs staat de rechtspraak na de Tweede Wereldoorlog centraal. Auteur Dr. Dick de Mildt heeft ervoor gekozen, de zaken van dr. Wilhelm Harster, voormalig Befelshaber der Sicherheitspolizei und des Sicherheitsdienstes in den Niederlanden, centraal te stellen. In deze functie was Harster in feite verantwoordelijk voor de Jodenvervolging en deportaties in Nederland. Tegen Harster zijn twee zaken gevoerd, één in Nederland in 1949 en één in Duitsland in 1967.
De Mildt start zijn onderzoek met de conclusie dat Harster zowel in Nederland als in Duitsland opmerkelijk mild behandeld is. Het vonnis van de zaak in 1949 is 12 jaar cel, maar al in 1953 wordt hij vrijgelaten. Daarna vertrekt hij naar Duitsland en maakt hij carrière in het Beierse ministerie. In 1967, na het proces dat in München tegen hem aangespannen wordt, wordt hij veroordeeld tot 15 jaar cel, maar wordt hij al in 1969 vrijgelaten. De Mildt neemt deze processen als uitgangspunt om duidelijk te maken hoe ingewikkeld het kon zijn om oorlogsmisdadigers na de Tweede Wereldoorlog te straffen.
Verschillende oorzaken passeren de revue. Zo is het niet altijd gemakkelijk om het bewijs sluitend te maken. Eén van de problemen, met name bij de zogenaamde Schreibtischtäter zoals Harster, is dat aangetoond moet worden dat de dader wist welke consequenties zijn bevelen hadden. Dat blijkt behoorlijk ingewikkeld om aan te tonen. Hierbij komt kijken dat ‘bloed aan de handen’ over het algemeen de kans op berechting en strenge bestraffing groter maakte, terwijl ‘inkt aan de vingers’ die kans juist reduceerde (p32). Daarnaast zijn er verschillende andere moeilijkheden, zoals de niet altijd goed lopende samenwerking tussen instanties, het gebrek aan geldige bewijsstukken en later ook verjaring. De Mildt geeft hiervan een heel mooi beeld door de processen van Harster, en mensen die in zijn nabijheid gefunctioneerd hebben, als basis te nemen en de moeilijkheden die bij deze processen bestonden in het laatste hoofdstuk als leidraad te nemen voor conclusies over de rechtspraak over de oorlog in het algemeen.
De Mildt is een expert op het gebied van rechtspraak na de Tweede Wereldoorlog. Hij is redacteur van de prestigieuze serie Justiz und NS-Verbrechen, waarin de complete verzameling van naoorlogse vonnissen gepubliceerd is. Toch weet hij dit boekje uitstekend leesbaar te maken voor mensen die leken zijn op het gebied van Nederlandse rechtspraak en met name de bijzondere rechtspraak zoals die gold voor misdrijven in de Tweede Wereldoorlog. Het boekje is een echte aanrader voor mensen die meer willen weten over de problemen die bij rechtspraak na een ingrijpende gebeurtenis als de oorlog komen kijken.
Tessa Nagel MA
tessanagel@gmail.com
Trefwoorden: Nederland, Tweede Wereldoorlog, 20e eeuw, Rechtspraak Oorlogsmisdaden