Ad van der Zee, De Wendische oorlog, Holland, Amsterdam en de Hanze in de vijftiende eeuw.(Hilversum, Verloren, 2018, Middeleeuwse Studies en Bronnen CLXIX, geïllustreerd, 255 pagina’s, ISBN 978-90-8704-713-9, € 25,-
Ad van der Zee baseerde dit boek deels op zijn doctoraalscriptie uit 1990. Wat het als boek 28 jaar na dato fris en vernieuwend maakt, is de manier waarop hij de aanzet uit zijn studententijd weet te verbinden met de laatste stand van onderzoek op diverse terreinen. Zo verwerkt hij inzichten in scheepsbouwtechnieken en maakt hij gebruik van bronnen uit het Hanzegebied die sinds het einde van de koude oorlog toegankelijk zijn geworden.
Een grote meerwaarde van dit boek vind ik, dat verschillende thema’s met elkaar verbonden worden en in context geplaatst. Daarmee bedoel ik dat de opkomst van Amsterdam, de relatie van Holland, Zeeland en West-Friesland met de Hanzesteden, de Hoekse en Kabeljouwse twisten, de dynastieke ontwikkelingen in Europa en de overgang van Middeleeuwen naar nieuwe tijd in samenhang gelezen kunnen worden, terwijl er en passant nog het een en ander opgestoken kan worden over scheepsbouwtechnieken, stadsgeschiedenissen, handelsnetwerken en het belang van persoonlijke relaties alsmede de weg tot de dominantie van Holland in de Oostzeehandel.
Het boek is opgebouwd uit een aantal delen. In de inleiding gaat Van der Zee in op de bronnen en loopt de belangrijkste betrokkenen langs. Er wordt uitgebreid stilgestaan bij de Divisiekroniek uit 1517, wat een belangrijke bron en tevens een vroege poging tot geschiedschrijving is. Tot slot beschrijft de auteur hoe Hertog Filips in zaken gaat, hetgeen gevolgen zal hebben voor de te behandelen oorlog.
Deel I handelt vervolgens over het politieke landschap, waarin achtergrond wordt gegeven van de Hoekse en Kabeljouwse twisten en het Graafschap Holland vanaf 900. In de rest van het hoofdstuk wordt zorgvuldig beschreven wat de Hanze is, hoe ze is ontstaan. De zogeheten Wendische steden worden geïntroduceerd evenals de rol van Pruisen, de Duitse orde en de Deense Koning.
In deel II behandelt Van der Zee het maritieme landschap. Naast beschrijvingen van handelsroutes en informatie over zeegevechten in de Middeleeuwen staat de auteur uitgebreid stil bij de scheepsbouw.
Het derde en laatste deel gaat over de aanloop naar, het verloop en de nasleep van de eigenlijke Wendische oorlog. Met name de impact op de lokale machtsverhoudingen in Amsterdam en andere Hollandse steden wordt onderzocht.
Wat mij betreft is de grootste verdienste van Van der Zee dat hij erin geslaagd is om een relatief obscuur onderwerp niet alleen op boeiende wijze tot leven te wekken maar het bovendien tegelijkertijd in te bedden in een groter geheel. Chapeau.
Drs. Paul Schiereck-Hendriks
meesterpaul@gmail.com
Trefwoorden: Middeleeuwen, Hanze, Oostzee, Amsterdam, Wendische oorlog