Keizers en Shogun
Een geschiedenis van Japan tot 1868
W.J. Boot
Uitgeverij Salomé
127 pp, € 13,40
isbn/issn: 90-5356530-1

Keizers en Shogun

(recensie: Martijn Brabander)

De traditionele zelfmoord, harakiri, van de Japanners kennen we allemaal. Indrukwekkende cinematografische beelden van krijgshaftige Japanse strijders die zich door middel van een dolkstoot in de buik van het leven benemen. Dat deze vorm van zelfmoord in oorsprong een stuk gruwelijker is en een langzame dood bewerkstelligt is minder bekend. Harakiri was alleen voorbehouden aan krijgers, zij sneden de buik open om zo hun oprechtheid te tonen en te bewijzen dat hun buik niet 'zwart' (onbetrouwbaar) was. Burgers sneden zich vaker de keel door en vrouwen slikten vergif of verdronken zichzelf. Het zijn, zoals zo vaak bij geschiedkundige 'notendopjes' de kleine losse kaders die Keizers en Shogun, een geschiedenis van Japan tot 1868 werkelijk interessant maken. De auteur W.J. Boot weet in zijn boek de belangstelling voor de Japanse cultuur te wekken, ook al geeft hij zich bewust - door de beperkingen van zijn onderwerp - over aan een lange rij van familienamen die de gemiddelde Nederlander al na vier bladzijden doet capituleren. Keizers en Shogun probeert in kort bestek overzicht te geven van de Japanse geschiedenis. De auteur is zich pijnlijk bewust van de beperkingen die zijn keuzes hem opleggen. Boot verwijst de lezer voor aanvullende facetten van de Japanse geschiedenis dan ook naar andere delen van de serie Licht op Japan. Keizers en Shogun is de eerste uitgave van deze reeks over verschillende aspecten van de Japanse historie en cultuur. Tevens is er een lijst met aanbevolen literatuur opgenomen. W.J. Boot beperkt zich in Keizers en Shogun dan ook tot de vraag 'wie had op welk moment de macht en vanuit welk centrum opereerde hij of zij'? Hij weet zich uitstekend tot zijn uitgangspunt te beperken en alleen in de kaders permitteert hij zich kleine cultuurhistorische uitstapjes. Het honderd bladzijden dunne boekje grossiert in Japanse familienamen en data. Dat Keizers en Shogun desondanks geen moment saai wordt is op z'n minst bewonderenswaardig. Maar W.J. Boot heeft het dan ook makkelijk want wie leest er nou niet graag over intriges, moord en oorlog? De ene vorst heeft zich nog niet gevestigd of er komt een vazal in opstand, vermoordt de vorst en het hele verhaal begint weer van voren af aan. In de achtste eeuw na Christus ontstaat het Japanse keizerrijk en Japan zal vanaf dat moment ononderbroken een keizer kennen. In de eerste eeuwen is de keizer de (on)betwiste leider van het land. Wel waren er veel machtswisselingen en plaatsten verschillende families elkaar steeds weer buitenspel. Ook was het niet ongebruikelijk af te treden om een aantal jaren later de troon weer te bestijgen. Een verkeerd gekozen alliantie was vaak reden om afstand te doen van de troon. Als er dan door middel van nieuwe, bestendige allianties weer aan aanzien werd gewonnen kon de afgetreden keizer(in) of familielid de troon weer bestijgen (hiervoor moest de dan zittende keizer wel worden verbannen of vermoord). De keizers verliezen vanaf de twaalfde eeuw geleidelijk hun daadwerkelijke macht en de macht komt te liggen bij het Shogunaat (ook wel bekend onder de naam Bakufu) - landeigenaren en militaire leiders, die grote delen van Japan bestuurden. In de tweede helft van de negentiende eeuw komt er een einde aan de heerschappij van de Shogun (leider van de Bakufu) en wordt het keizerlijk hof weer een factor van betekenis. Op 3 januari 1868 wordt het Shogunaat afgeschaft en het directe bewind van de keizer 'hersteld'. Schrijver dezes komt tot de conclusie dat de Japanse geschiedenis zeer interessant is niet in de laatste plaats omdat zich, zonder enige bemoeienis van buiten, een complee samenleving heeft gevormd. Toch mist de lezer iets. Hoe vlot ook geschreven, er is een groot gebrek aan contet. Waarom is er zo weinig stabiliteit en kunnen vazallen steeds maar weer in opstand komen? Keizers en Shogun geeft er geen antwoord op. Het is duidelijk dat de schrijver zich bewust is van de lacunes in het boek en weet behendig al te duidelijke problemen te vermijden.