Blitzmeisje
Een kleine Duits-Nederlandse oorlogsgeschiedenis
Jan-Willem van Borselen
isbn/issn: 90-6100532-9

Blitzmeisje

(recensie: Rita Hooijschuur)

Hoofdpersoon van dit boek is de in 1924 in Duitsland geboren Ulrike Löbe. Ulrike werd in 1936 lid van de Bund Deutscher Mädel (BDM). In 1945 meldde ze zich vrijwillig bij de Wehrmacht. Ze koos daarbij voor een baan als Nachrichtenhelferin bij de Luftwaffe. Na haar opleiding als telegrafiste vertrok ze op 25 april naar een Duitse vliegbasis in Denemarken. Ze raakte in Britse krijgsgevangenschap, maar wist te ontsnappen. Na haar huwelijk met een voormalige dwangarbeider in Britse militaire dienst, belandde Ulrike in Nederland.

Ulrike Löbe, die in dienst was gegaan om haar geliefde Führer en haar vaderland te helpen redden, voelde zich na de oorlog schuldig, maar ook misleid. Decennia lang bleef ze worstelen met het verwerken van haar oorlogsverleden. Pas nadat ze de, in het jaar 2000 op het Duitse tv-net ZDF uitgezonden, documentaire serie Hitlers Kinder had gezien, werd het onderwerp bespreekbaar. In deze documentaire vertelden vele leeftijdgenoten openlijk over hun ervaringen als lid van Hitlers meisjesbond en hun fascinatie voor de persoonlijkheid van Hitler. Ze hadden daarnaast na de oorlog met dezelfde gevoelens geworsteld als Ulrike. Pas nadat ze deze serie had gezien, durfde Ulrike voor haar verzwegen oorlogsverleden uit te komen. Zelfs het tijdens haar korte diensttijd in 1945 bijgehouden dagboek werd nu te voorschijn gehaald.

In deze met verve door Van Borselen geschreven levensgeschiedenis diende het soldatendagboek van Blitzmädel Ulrike uiteraard als belangrijke informatiebron over haar periode bij de Luftwaffe. Daarnaast voerde de auteur een twaalftal gesprekken met zijn protagoniste. Ook de kinderen van Ulrike en vele bekenden voorzagen de schrijver van informatie. Om de geschiedenis in een historische context te plaatsen, raadpleegde hij diverse archieven en literatuur. Ook bezocht de auteur de plaatsen waar Ulrike korte of lange tijd had doorgebracht.

'Ulrike werd geboren als het onbedoelde kind van een boerendochter en een bordeelhouder. Ze werd verwekt in de havenstad Bremen en kwam ter wereld op de Lüneburger Heide, op de vloer van een boerenwagen' (blz. 9) Met deze intrigerende zinnen wordt Ulrike Löbe bij de lezer geïntroduceerd, waarna de auteur op haar afkomst en geboorte ingaat. De moeder van Ulrike keerde, nadat ze had ontdekt waarmee haar geliefde zijn brood verdiende, ongehuwd en zwanger naar haar dorp terug. Ze trouwde daarna met de boerenknecht Otto Löbe. Uit dit huwelijk, dat weinig geluk kende, werd dochter Hilde geboren. De naam van de biologische vader van haar oudste dochter zou ze echter nooit onthullen.

De jonge jaren van Ulrike, met op de achtergrond de economische crisis en de opkomst van Hitler worden door Van Borselen, op sfeervolle en gedetailleerde wijze weergegeven. De veranderingen die er als gevolg van het aan de macht komen van de nationaal-socialisten plaatsvonden, zijn dan ook nauw met de levensgeschiedenis van Ulrike Löbe verweven. Ook op de doelstellingen en de werking van de BDM, die uiteindelijk zo'n zeven tot acht miljoen meisjes telde, wordt uitgebreid ingegaan. De BDM bood Ulrike en haar zuster Hilde, aldus de auteur, de aandacht, waardering en gezelligheid die ze thuis misten. Na een Pflichtjahr en Fortbildungsunterricht in 1939 vond Ulrike in 1940 een nieuwe sociale werkkring. Als kindermeisje werkte ze verschillende jaren in het gezin van een hoge functionaris van een kruitfabriek, eerst in haar woonplaats Benefeld en later in Dörverden. De eveneens verplichte Arbeitsdienst wist ze hierdoor te omzeilen. Eind 1944 meldde ze zich aan voor militaire dienst. 'Vandaag ben ik begonnen aan de reis naar mijn nieuwe leven', schreef Ulrike op de eerste dag van haar soldatenleven in het dagboek. De door Van Borselen in het boek opgenomen dagboekcitaten laten zien hoe de jonge Ulrike op haar diensttijd, de ondergang van haar vaderland en de dood van Hitler reageerde. Hoe verknocht Ulrike aan Hitler was, blijkt uit de kort na het nieuws van zijn dood gemaakte aantekening. 'Nog nooit heeft een bericht me zo geschokt als dat wat de radio ons (eer)gisteravond bracht. De Führer, onze geliefde Führer, is voor zijn volk en vaderland gevallen. (...) Bittere tranen huilde ik om jou, mijn Führer' (blz.120).

In dit levensverhaal wordt het liefdesleven van de hoofdpersoon natuurlijk niet vergeten. Ulrikes liefdes worden uitgebreid beschreven. Veel van haar vroegere vriendjes, maar ook klasgenoten en andere bekenden zouden echter door Hitlers oorlogsmachine worden verzwolgen. Na haar ontsnapping uit Britse krijgsgevangenschap leerde Ulrike, weer terug in Benefeld, de voor de Britten werkende tolk Charley kennen. Dat Charley eigenlijk Henk heette en een Nederlander was, kwam ze pas later aan de weet. Gehuwd maar statenloos vertrok Ulrike uiteindelijk in 1948 naar Nederland. Het zou echter jaren duren, voordat Ulrike zich in Nederland, waar nog lang een anti-Duitse stemming heerste, thuis zou voelen.

Ook over de verdere levensloop van Ulrike Löbe wordt de lezer uitvoerig geïnformeerd. Haar huwelijk, haar gezin, haar gevoelens voor haar vroegere vaderland, en het verwerken van haar oorlogsverleden worden door Van Borselen op soms ontroerende wijze beschreven. Blitzmeisje is dan ook een mooi boek, waarin door middel van de geschiedenis van het dorpsmeisje Ulrike ook aandacht aan de Duitse kant van het oorlogsgebeuren wordt besteed.