Van wildernis tot oase
(recensie: Drs.Paul Hendriks)
Fred Vogelzang en Rieja Raven (redactie), Van wildernis tot oase. Landschapsgeschiedenis van landgoed Oostbroek bij De Bilt. Utrecht, Stichting Matrijs in samenwerking met Utrechts Landschap, 2013, 192 pagina's, geïllustreerd, ISBN 978-90-5345-456-5, € 34,95.
Wat direct opvalt, is dat het boek mooi verzorgd is, vol staat met prachtige illustraties en eigenlijk in een kort tijdbestek de levensloop vertelt van een gebied. De lezer wordt aan de hand genomen in een reis door de tijd waarbij in vijf hoofdstukken van de prehistorie tot het heden de geschiedenis van Landgoed Oostbroek behandeld wordt.
Het landgoed ligt even ten oosten van de Utrechtse universiteitswijk De Uithof en ten westen van de nieuwbouwwijken Brugakker en Crosestein van Zeist. Het is mogelijk om er te wandelen en dan waant de bezoeker zich inderdaad in een oase. De hectiek van het verkeer en het dagelijks leven is niet ver, maar verstoort de rust niet. Utrechts Landschap, mede-uitgever van deze publicatie, is gevestigd op het landgoed, wat mij voor de medewerkers geen straf lijkt.
Zo op het oog lijkt dit boek op een degelijk geschiedenisboek dat in het onderwijs gehanteerd zou kunnen worden. Het is dat de tijdvakken niet genoemd worden, anders zouden studenten op lerarenopleidingen aan de hand van dit gedegen werk een goede basis op kunnen doen voor wereldoriëntatie. Vanwege de thema’s die aan bod komen, kun je kennis opdoen over landschapsgeschiedenis, geologie en geografie, maar ook over inrichtingsgeschiedenis door de mens. Bezitsverhoudingen, ontginning en de rol van religie en kloosters. Wanneer de abdij eenmaal gevestigd is op het terrein, gaat Oostbroek een lange periode van agrarische exploitatie in. Halverwege de zeventiende eeuw wordt het landgoed een lustoord en dat zal het tot 1917 blijven. De laatste eeuw laat zien hoe er sinds het begin van de negentiende eeuw tegen exploitatie van landgoederen aan werd gekeken, waarbij de laatste decennia er zoals gezegd een kantoorfunctie voor Utrechts Landschap aan hebben toegevoegd.
Het landschap heeft verschillende lagen, zowel geologisch als door de mens aangebracht. De invloed van de ijstijden en rivieren is zichtbaar evenals de gevolgen van de verschillende functies die het gebied sinds de vroege middeleeuwen heeft gehad. Doordat de redactie de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek prettig leesbaar presenteert, komt de landschapsgeschiedenis tot leven, zodat voor de lezers een bezoek aan landgoed Oostbroek een extra dimensie zal krijgen.
Het feit dat er zowel een register is van geografische namen als van personen is voor de onderzoeker en geïnteresseerde lezer bijzonder prettig. Achter in het boek vinden we ook een notenlijst, bronnen, illustratieverantwoording en een verklarende woordenlijst. Al deze informatie samen maakt dat het boek voor een zeer divers publiek geschikt is. Onderzoekers vinden handvatten voor nader onderzoek. Zoals eerder gesuggereerd zouden ook studenten, in het bijzonder van lerarenopleidingen, veel kunnen hebben aan dit boek. Tot slot zal de geïnteresseerde leek een boeiende en leerzame achtergrond treffen bij een mogelijk bezoek aan een mooi en lommerrijk gebied met een rijke historie.
Drs. Paul Hendriks
meesterpaul@gmail.com
Trefwoorden: Utrecht, Oostbroek, Prehistorie, Middeleeuwen, Nieuwe tijd, Nieuwste tijd, Landschapsgeschiedenis, Ontginningen, Cultuurgeschiedenis.
