Oranjeman Suideras (1743 - 1811)
(recensie: Drs.Paul Hendriks)
Bert Koene, Een leven zonder toegeeflijkheid. Oranjeman Suideras, 1743 – 1811 (Hilversum, Verloren, 2016), geïllustreerd, personenregister, stamboom, 175 pagina’s, ISBN 978-90-8704-566-1, € 19,-
Bert Koene heeft in de afgelopen 13 jaar een indrukwekkend oeuvre opgebouwd, grotendeels bij Verloren. Hij paart een groot verteltalent aan indrukwekkende onderzoeksvaardigheden. Deze combinatie heeft een aantal zeer lezenswaardige geschiedenissen opgeleverd over streken, plaatsen, regenten, adel of ondernemers. Bij Gottmer verscheen in 2007 Stemmen uit de stille stad, waarin hij aan de hand van brieven de sfeer van het Haarlem uit de late regententijd wist neer te zetten. Bij Verloren verschenen onder andere: Midden-Kennemerland in de Vroege en Hoge Middeleeuwen. Het land, de bewoners en hun heren tussen 700 en 1300. (2003), Voor God, graaf en geslacht. De kroniek van de ridders van Assendelft. (2005), De Caeskopers. Een Zaanse koopmansfamilie in de gouden eeuw.(2011), Adel in opspraak. De Westerholts van Hackfort in de achttiende eeuw.(2014)
Bij mijn bespreking van Caeskopers in 2012 gaf ik aan, het jammer te vinden dat enige biografische en bibliografische gegevens van de auteur ontbraken. Dat is bij dit boek niet anders, maar gelukkig biedt het internet, waaronder de eigen facebookpagina van de auteur, soelaas. Hierdoor valt een ontwikkeling te zien in het schrijverschap en de belangstelling van Bert Koene. Waar hij begon met streekgeschiedenis van Kennemerland, de heren en het gewone volk van Assendelft en de bevolking van Haarlem, richt hij zich vanaf 2011 meer op familiegeschiedenis en biografieën. Het hier te bespreken werk handelt over een omstreden regent uit de tijd van patriotten en bevrijders.
August Robbert van Heeckeren tot Suideras was een fanatiek aanhanger van de Stadhouder in een tijd waarin de Oranjes verre van populair waren. De auteur stuitte op Suideras tijdens onderzoek voor eerdere boeken en besloot dat deze figuur schilderachtig genoeg was om een eigen geschreven levensloop te verdienen. Wat maakte Suideras nu omstreden? Het antwoord op deze vraag ligt al in de titel van het boek besloten: leven zonder toegeeflijkheid. Suideras was star in zijn opvattingen. Dat maakte hem nobel, zoals in de situatie waarin hij politieke tegenstanders in bescherming nam. De gebroeders van der Capellen zaten met hem in het stadsbestuur en waren overtuigd patriot (p 56). De Prinsgezinde Suideras hielp hen ontsnappen toen de patriotten in het nauw gedreven waren in Zutphen.
Standsbewustzijn bracht hem tot deze daad. Hij was namelijk ook star in de overtuiging dat lagere standen minderwaardig waren en dat gelijke of hogere standen ridderlijk gedrag en hoffelijkheid verlangden in de omgang, zelfs wanneer het politieke tegenstanders waren.
Koene toont August Robbert van Heeckeren, heer van Suideras, als een mens van vlees en bloed. Keuzes die hij maakte, waren niet altijd gelukkig, maar vriend en vijand waren het erover eens dat hij stond voor zijn overtuigingen.
Hoewel lid van een oud en invloedrijk geslacht, is Suideras niet iemand die we kennen uit de geschiedenisboekjes. De levensloop die hier geschreven is, heeft Koene opgebouwd uit puzzelstukjes. Brieven, verslagen, officiële documenten uit diverse familie- en stads- en streekarchieven. Het betreffen brieven van Suideras zelf maar vaak gaat het om indirecte informatie, doordat Suideras genoemd wordt in een stuk of correspondentie. Koene kiest er soms voor om de lezer mee te geven wat hij zelf denkt over motieven van actoren of de redenen achter gebeurtenissen. Zo vult hij de gaten die blijven na het bijeenbrengen van bronnen. Deze benadering maakt het boek levendiger en draagt bij tot het vermogen om je als lezer te identificeren met de hoofdpersoon. Deze hoofdpersoon is allesbehalve saai. Hij is gevangen gezet, heeft op slinkse wijze weten te ontsnappen naar Duitsland, en heeft in 1799 een gewapende inval in de Achterhoek gedaan in de hoop, een nationale opstand te ontketenen. Zijn huwelijk is verre van gelukkig geweest en hij heeft gescheiden van tafel en bed geleefd. Om in te zoomen op de patriottentijd is dit een zeer geschikt boek. Koene toont zijn schrijftalent wederom en weet een obscure streekridder met een Cervantes-waardige bravoure neer te zetten in het Gelderland van rond 1800.
Drs. Paul Hendriks
meesterpaul@gmail.com
Trefwoorden: Nederland, Gelderland, Nieuwe tijd, Patriotten, Franse Revolutie, Stadhouder, Oranje.
