Dral maakt duidelijk dat de mate van waardering voor Van der Heim mede afhankelijk is van de bronnen die bestudeerd worden en van de gekozen benadering van het onderwerp. Sommige onderzoekers hebben er bij het beschrijven van de geschiedenis van de Republiek voor gekozen, zwaar te leunen op overzichtswerken van voorgangers, terwijl anderen archieven naspeurden. Zelf heeft Dral veel gebruik gemaakt van niet-uitgegeven bronnenmateriaal. Hij bestudeerde Doop-, Trouw- en Begraafboeken, het familiearchief, minuutresoluties van de Generaliteitsrekenkamer, het archief van de Raad van State en correspondenties.  

     Het leven van Anthonie van der Helm (1693-1746) viel grotendeels samen met het Tweede Stadhouderloze Tijdperk (1702-1747). Dat betekende in ieder geval dat hij in zijn bestuurlijke carrière te maken kreeg met de ambities van de Friese tak van de Oranjes om het stadhouderschap in Holland in ere te herstellen. Hij begon zijn loopbaan echter in functies die te maken hadden met financiële aangelegenheden. Hij werd na zijn rechtenstudie in Leiden benoemd tot secretaris van de Generaliteitsrekenkamer en, vanwege zijn aanleg voor financiële zaken, later tot thesaurier-generaal van de Unie.

      In 1737 werd hij tot raadpensionaris van Holland benoemd. Hiermee veranderde zijn loopbaan van die van ambtenaar in die van politicus. Biografen en geschiedkundigen hebben tot nu toe vooral de nadruk gelegd op deze laatste fase van zijn carrière en leven. Ook deze dissertatie is een politieke biografie, al heeft deze keuze, aldus Dral, ook te maken met het weinige bronnenmateriaal over het persoonlijke leven van Van der Helm. Om die reden wint een ooggetuigenverslag van een neef van een tussenstop in Den Bosch tijdens zijn doorreis naar kuuroord Spa, enorm aan gewicht (p.21). Dankzij dit ooggetuigenverslag kan er met iets meer zekerheid iets gezegd worden over de fragiele gezindheid van de Pensionaris. Hij zou kort hierop aan hartfalen overlijden, in de woorden van Dral "in het harnas" (p. 11). Een tijdgenoot omschreef het aldus: "De stuurman van het schip van staat was in noodweer van het stuur geslagen" (p.181).

      Concluderend stelt Dral dat Van der Helm geen zwakke raadpensionaris was maar dit ambt vervulde in een tijd en onder omstandigheden die ondankbaar en zwaar waren en die zijn krachten soms te boven gingen. Hij had een groot talent voor financiën en was aimabel in de omgang. Dat hij tijdens zijn loopbaan met grote financiële tekorten te maken kreeg en met de onwil van facties om te saneren, met grote uitgaven vanwege oorlogsdreiging en rampen als dijkdoorbraken ten gevolge van paalworm, en bovendien de machtsspelletjes tussen prinsgezinden en hun tegenstanders, betekende dat hij wel heel veel ballen tegelijk omhoog moest houden. Hij heeft met zijn gezondheid en een voortijdig einde betaald. 

      Tussen macht en onmacht schetst de frustrerende omstandigheden van een getalenteerde schatbewaarder en diplomaat, die de ondankbare taak toebedeeld had gekregen om op de winkel te passen terwijl aan alle kanten aan hem werd getrokken. Het boek is zeer lezenswaardig en verhelderend.

 

Drs. Paul Hendriks